| O ελληνικός αθλητισμός στη Μικρά Ασία και στην Κωνσταντινούπολη (19ος αιώνας-1922). Οι Ελληνορθόδοξοι κάτοικοι της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης ανέπτυξαν αθλητική δραστηριότητα από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, εισάγοντας τον αθλητισμό στην εκπαίδευση, ιδρύοντας αθλητικά σωματεία και θεσπίζοντας αθλητικούς αγώνες. Τα δύο βασικά κέντρα αυτής της δραστηριότητας υπήρξαν η Κωνσταντινούπολη και η Σμύρνη, όπου διαβιούσαν και σημαντικές κοινότητες Λεβαντίνων. Ιδρυτές και μέλη των ελληνικών αθλητικών σωματείων της Μ. Ασίας και της Πόλης υπήρξαν νεαροί αστοί, οι οποίοι φοιτούσαν ή ήταν απόφοιτοι των σχολών της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης κλπ. Στη Σμύρνη, το 1890 ιδρύθηκε ο μουσικός σύλλογος «Ορφέας» και το 1891, ο επίσης μουσικός σύλλογος «Απόλλων». Από τον πρώτο θα προκύψει, το 1894, το αθλητικό σωματείο «Γυμνάσιον», ύστερα από αποχώρηση μελών του Ορφέα, τα οποία ήθελαν να επιδοθούν στον αθλητισμό. Το 1898, ο Ορφέας και το Γυμνάσιο ενώθηκαν και προέκυψε ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης. Προηγουμένως, το 1896, το Γυμνάσιον είχε θεσπίσει τους Πανιωνίους Αγώνες της Σμύρνης, ενώ το 1897, το σωματείο συμμετείχε στη σύσταση του Συνδέσμου Ελληνικών Αθλητικών και Γυμναστικών Σωματείων (ΣΕΑΓΣ), ως ιδρυτικό μέλος. Αντίστοιχα, ο Απόλλων Σμύρνης συγκρότησε από το 1894 εκδρομικό τμήμα και λίγο αργότερα αθλητικό.  Ποδοσφαιρική ομάδα Απόλλωνα Σμύρνης 1921-1922 Θα πρέπει να δεχθούμε ότι καθοριστική για την ίδρυση των πρώτων ελληνορθοδόξων σωματείων της Σμύρνης υπήρξε η αθλητική δράση των Λεβαντίνων της πόλης, κυρίως των Άγγλων, οι οποίοι έδωσαν ιδιαίτερη ώθηση στα αθλητικά πράγματα της Σμύρνης μέσα από τον Αθλητικό Όμιλο του Μπουρνόβα, ο οποίος ήταν ενεργός από τις αρχές της δεκαετίας του 1890. Αντίστοιχα, στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε το 1877 ο Ελληνικός Σύλλογος «Ερμής», ενώ το 1896, μέσα στο κλίμα της αθλητικής και εθνικής έξαρσης που είχαν προκαλέσει οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Αθήνα, ιδρύθηκε ο Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος «Ηρακλής» στα Ταταύλα, αθλητές του οποίου εκπροσώπησαν νικηφόρα τον σύλλογο στη Μεσολυμπιάδα του 1906. Τα ελληνικά σωματεία της Μικράς Ασίας και της Πόλης θέσπισαν διάφορους αγώνες είτε τοπικής είτε ευρύτερης εμβέλειας. Οι Πανιώνιοι Αγώνες της Σμύρνης υπήρξαν οι πιο διάσημοι. Με την επωνυμία «Πανιώνιοι» είχαν καταγραφεί το 1894 οι πρώτοι αθλητικοί αγώνες του Αθλητικού Ομίλου των Άγγλων του Μπουρνόβα. Αργότερα, η τέλεση των Πανιωνίων Αγώνων στη Σμύρνη επί δεκαεννέα φορές, από το 1896 έως το 1921 (μεσολάβησαν και διαλείμματα), αποτέλεσε την αποκορύφωση της αθλητικής δράσης του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης στην πόλη.  Αθλητική ομάδα Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης Στη διοργάνωση συμμετείχαν διαχρονικά οι σημαντικότεροι ελληνικοί αθλητικοί σύλλογοι, οι αθλητές των οποίων αποτέλεσαν πόλο έλξης για το κοινό της Σμύρνης, ενώ το ελληνικό κράτος, αναγνωρίζοντας τη σημασία των αγώνων, παρακολουθούσε μέσω των προξενικών αρχών την τέλεσή τους και επιχορηγούσε τον Πανιώνιο. Οι Πανιώνιοι Αγώνες υπήρξαν η κορυφαία εκδήλωση του σμυρναίικου αθλητισμού και θεσμός με πανελλήνιο κύρος, εποπτευόμενος από τον ΣΕΑΓΣ, ο οποίος ασκούσε τεχνικό έλεγχο και καταχωρούσε τα αποτελέσματα στο αρχείο του ως επίσημα. Τα ελληνορθόδοξα σωματεία της Μ. Ασίας και της Πόλης είχαν αναπτύξει διακριτή αθλητική δράση σε σχέση με τα σωματεία των άλλων εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας, υπαγόμενα, στους αθλητικούς θεσμούς του ελληνικού βασιλείου, ενώ οι Ελληνορθόδοξοι αστοί της Μ. Ασίας και της Πόλης που στελέχωναν τα συμβούλια των ελληνικών σωματείων κάθε πόλης, βρίσκονταν σε διαρκή επαφή με τους φορείς του ελληνικού κράτους και των ελληνικών αθλητικών αρχών. Η επικοινωνία των σωματείων με τις ελληνικές αρχές και τους αθλητικούς φορείς της Ελλάδας υπήρξε στενή και αδιάλειπτη και αυτό τεκμηριώνεται από το περιεχόμενο της αλληλογραφίας που είχε αναπτυχθεί μεταξύ τους. Η ίδρυση των νέων σωματείων γνωστοποιούνταν στον ΣΕΑΓΣ και η ένταξή τους σ' αυτόν καθόριζε πλέον τα όρια της δράσης τους. Δικαίωμα συμμετοχής σε διοργανώσεις που τελούνταν υπό την εποπτεία του Συνδέσμου, είχαν μόνο τα σωματεία-μέλη του, ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις μόνον σωματεία, των οποίων οι αθλητές «κέκτηνται τα υπό των Κανονισμών του Συνδέσμου οριζόμενα προσόντα του φιλάθλου». Τα ελληνικά αθλητικά σωματεία που ιδρύθηκαν στη Μ. Ασία και στην Κωνσταντινούπολη από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και μετά, υπήρξαν επίσης φορείς της μνήμης της αρχαίας Ελλάδας και εργάστηκαν για την ενότητα του Ελληνισμού στο χώρο και στο χρόνο. Τα αθλητικά σωματεία των Ελλήνων της Μ. Ασίας, όπως ο Πανιώνιος και ο Απόλλων Σμύρνης, υιοθέτησαν αρχαιοελληνικά ονόματα και σύμβολα και θέσπισαν αγώνες που παρέπεμπαν άμεσα στην αρχαιότητα. Η πολιτισμική μνήμη των Μικρασιατών ήταν προσανατολισμένη στην ιστορία και στους ιδρυτικούς μύθους των ελληνικών κοινοτήτων της Μ. Ασίας, ο δε άξονας αυτής της ιστορίας ήταν η αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με τη θεωρία του Άσμαν, αυτό το παρελθόν συμπυκνωνόταν σε συμβολικούς τύπους, στους οποίους είχε προσαρτηθεί η ανάμνηση. Μέσα από τις εορτές και τα σύμβολα, γινόταν ανάκληση αυτού του παρελθόντος και έτσι οι Μικρασιάτες αποκτούσαν συνείδηση της ταυτότητάς τους. Η διαμεσολάβηση ανάμεσα στους Μικρασιάτες και στη μνήμη της ελληνικής αρχαιότητας πραγματοποιήθηκε από τους διανοουμένους των κοινοτήτων τους. Μέλη της ελίτ των ελληνικών κοινοτήτων, όπως επιστήμονες, εκπαιδευτικοί και επιχειρηματίες, πρωτοστάτησαν στην ίδρυση αθλητικών σωματείων. Οι Ελληνορθόδοξοι της Μικράς Ασίας και της Πόλης, συνδέοντας τα αθλητικά σωματεία τους με την αρχαία Ελλάδα και την μνήμη της Μ. Ασίας, θέλησαν να προβάλουν την μακραίωνη παρουσία τους στις πέραν του Αιγαίου περιοχές, εγγράφοντας υποθήκες για το μέλλον. Οι άνθρωποι αυτοί εργάστηκαν ως θεματοφύλακες της μνήμης των ελληνικών κοινοτήτων των αστικών κέντρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αργότερα θα πρωτοστατούσαν στη συγκρότηση της προσφυγικής μνήμης. Η αρχαία Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ονομασία των αθλητικών συλλόγων που ιδρύθηκαν στη Μ. Ασία και στην Κωνσταντινούπολη έως το 1922. Στη Σμύρνη ιδρύθηκε ο Ορφεύς (1890) και το Γυμνάσιον (1894), που αποτέλεσαν αργότερα τον Πανιώνιο (1898), ο Απόλλων (1891), ο Όμιλος Ερετών (1902), ο Πέλοψ Μελαντίας (1905), ο Θησεύς Μπουρνόβα (1907) και ο Ερμής Μπουρνόβα (1908). Στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκαν ο Ελληνικός Σύλλογος «Ερμής» (1877), ο Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος «Ηρακλής» Ταταούλων (1896), Τα Ολύμπια της Ροβερτείου Σχολής (1899), ο Θησεύς Βαφεοχωρίου (1900), ο Γυμναστικός Σύλλογος «Άρης» Μεγάλου Ρεύματος (1901), ο Γυμναστικός Σύλλογος «Περσεύς» Κοντοσκαλίου (1903), ο Μ. Αλέξανδρος Βαθυρρύακος (1904), ο Γυμναστικός Σύλλογος «Αχιλλεύς» Τζιβαλίου (1908), ο Ελληνικός Γυμναστικός Σύλλογος «Ιάσων» Κωνσταντινουπόλεως (1911) κ.ά. Στην Τραπεζούντα του Πόντου ιδρύθηκαν ο Ελληνικός Σύλλογος «Προμηθεύς» (1908) και ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ακρίτας», στη Σινώπη ιδρύθηκε ο Ελληνικός Εθνικός Σύνδεσμος «Μιθριδάτης» (1908) και στα Κοτύωρα (Ορντού) ιδρύθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ηρακλής». Τέλος, στο Αϊδίνι ιδρύθηκε ο σύλλογος «Τα Ολύμπια» (1890), στο Αϊβαλί ο Γυμναστικός Αιολικός Όμιλος (1906), στο Αδραμύττι ο Κόροιβος (1908), στο Ναζλί ο σύλλογος Αισχύλος (1919) κ.α. Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 διέκοψε απότομα τη δραστηριότητα αυτών των δεκάδων αθλητικών σωματείων, τα οποία είχαν συγκροτηθεί στα αστικά κέντρα της Μ. Ασίας και στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, τα μέλη και οι αθλητές αυτών των σωματείων, ως πρόσφυγες πλέον, μπόρεσαν να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους στην Ελλάδα και να συνεχίσουν την αθλητική τους δραστηριότητα, ιδρύοντας εκατοντάδες αθλητικά σωματεία σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Έτσι, το άυλο κεφάλαιο της αθλητικής παιδείας των προσφύγων καρποφόρησε στη μεσοπολεμική Ελλάδα, αποδίδοντας και πάλι ωραίους καρπούς και συμβάλλοντας στην πρόοδο του σύγχρονου ελληνικού αθλητισμού. Ανδρέας Μπαλτάς, Εκπαιδευτικός, Διδάκτωρ Ιστορίας |
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου